Pomnik w Gwiździnach
Historia obozu w Gwiździnach
- 09-05-2022
- drukuj
Konzentrationslager Stutthof
Zivilgefangenenlager Stutthof, Sonderlager Stutthof, Arbeitserziehungslager Stutthof
Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny utworzony na anektowanych terenach Wolnego Miasta Gdańska, w miejscowości Stutthof (Sztutowo), 36 km od Gdańska. Funkcjonował od 2 września 1939 r. do 9 maja 1945 r. Stutthof był pierwszym i najdłużej istniejącym obozem tego typu na terenach wchodzących obecnie w skład Polski.
W dniu 3 lipca 1939 r. Niemcy utworzyli w Gdańsku specjalną jednostkę SS o nazwie „Wachsturmbann Eimann ”. Jednym z zadań tego oddziału było zorganizowanie na terenie Gdańska oraz w jego okolicach więzień i miejsc eksterminacji dla ludności polskiej i żydowskiej. Kilka tygodni później przystąpiono do budowy obozu koło miejscowości Sztutowo (niem.: Stutthof), początkowo nazwanego Zivilgefangenelager Stutthof (obóz dla jeńców cywilnych), a od 7 stycznia 1942 r. uznanego jako obóz koncentracyjny Stutthof. W czerwcu 1944 włączono go do realizacji „Ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” („Endlösung der Judenfrage”). Ocenia się, że z około 50 tysięcy Żydów uwięzionych w obozie Stutthof 27 tysięcy nie przeżyło.
W systemie obozów koncentracyjnych stworzonym przez III Rzeszę nie mniej ważną funkcję od powszechnie znanych obozów macierzystych pełniła rozbudowana sieć tysięcy podobozów. Filie obozów koncentracyjnych powstały głównie w okresie niewydolności niemieckiej gospodarki spowodowanej przedłużającą się wojną i koniecznością masowego wykorzystania więźniów do pracy.
Specjalnymi rozkazami utworzono podobozy KL Stutthof - komanda zewnętrzne: Baukommando Ostland ( OT Elbing - komendantem był SS-Untrschturmführer Bülow) i Baukommando Weichsel (OT Thorn), w ramach których funkcjonowały komanda zlokalizowane w: Bocieniu koło Chełmży, Brzoziu Lubawskim, Cieszynach, Gutowie, Gwiździnach, Jajkowie, Krzemieniewie, Kamienniku Wielkim,
Lubiczu, Milejewie, Naguszewie, Ogrodnikach, Próchniku, Wielkim Głęboczku.
Podobozy KL Stutthof powstały również w Brusach koło Chojnic, w Bydgoszczy i Pruszczu Gdańskim, Elblągu, Granicznej Wsi, Gdańsku, Gdyni, Jesau, Królewcu, Lęborku, Mikoszewie, Nadbrzeżu, Pelplinie, Piastowie, Policach, Rusocinie, Sępopolu, Słupsku, Starogardzie Gdańskim, Suszu oraz Toruniu. Maksymalny stan zatrudnienia w OT Elbing, według zachowanych dokumentów, wynosił 6500 więźniarek. Dane z 24 stycznia 1945 roku w komandach tego podobozu znajdowało się 5036 więźniarek.
